Bức tranh ngân hàng năm 2019

Ngành ngân hàng năm 2019 ghi dấu thương vụ bán vốn của BIDV, cuộc đua trên đường chạy công nghệ và chuẩn Basel II. Nhiều chính sách và động thái của Ngân hàng Nhà nước cũng đã được đưa ra.

BIDV lần đầu bán 15% vốn cho đối tác ngoại

Tháng 11, BIDV hoàn tất chào bán 15% vốn cho KEB Hana Bank, thu ròng hơn 20.200 tỷ đồng, thương vụ giá trị lớn nhất trong năm 2019. Vốn điều lệ sau phát hành của nhà băng nâng lên 40.220 tỷ đồng.

Sau 3 năm liên tục trình kế hoạch tăng vốn, BIDV đã thực hiện thành công để bổ sung nguồn lực đáp ứng điều kiện Thông tư 41/2016, quy định về tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu đối với tổ chức tín dụng và được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phê chuẩn áp dụng Basel II từ 1/12/2019.

Sự hiện diện của KEB Hana Bank tại BIDV được kỳ vọng sẽ giúp ngân hàng tái cơ cấu, cấu trúc danh mục cho vay, tập trung vào bán lẻ, doanh nghiệp vừa và nhỏ, kết hợp kiểm soát rủi ro.

18 ngân hàng đạt chuẩn Basel II

18 ngân hàng đạt chuẩn Basel II trong năm 2019 gồm 2 ngân hàng ngoại (Shinhan Việt Nam, Standard Chartered Việt Nam) và 16 ngân hàng nội.

Vietcombank và VIB là 2 nhà băng đầu tiên được chấp thuận áp dụng Basel II, theo sau là OCB. Các ngân hàng tiếp tục được phê chuẩn gồm ACB, VPBank, MB, Techcombank, Maritime Bank, HDBank, TPBank, SeABank, Viet Capital Bank, VietBank, LienVietPostBank, NamABank và gần đây nhất là BIDV.

Trong danh sách thí điểm áp dụng Thông tư 41/2016 (hạn chót năm 2019), VietinBank và Sacombank là 2 đơn vị chưa thực hiện.

Chủ tịch VietinBank, ông Lê Đức Thọ từng nhiều lần đề cập, tăng vốn là vấn đề cấp thiết của ngân hàng để đáp ứng chuẩn Basel II. Phía The Bank of Tokyo - Misubishi UFJ (cổ đông Nhật Bản nắm gần 20% vốn tại ngân hàng) từng bày tỏ mong muốn hỗ trợ VietinBank triển khai, nhưng không thể thực hiện.

NHNN hiện nắm giữ 64,46% vốn VietinBank, thấp hơn mức tối thiểu 65% theo chủ trương của Chính phủ. Điều này khiến phương án chào bán thêm vốn cho khối ngoại bế tắc. Theo lộ trình đến 2021, sở hữu của Nhà nước tại VietinBank có thể giảm xuống 51%. Trong khi đó, Sacombank chưa có động thái về việc triển khai áp dụng Basel II.

Không có thêm nhà băng nào niêm yết

Năm 2017 và 2018, nhiều ngân hàng lớn đã đưa cổ phiếu lên sàn chứng khoán như VPBank, Techcombank, TPBank, HDBank. Tuy nhiên, đến năm 2019, chưa có thêm một ngân hàng nào niêm yết thêm. VietBank là nhà băng duy nhất lên UPCoM.

Gần đây nhất, Maritime Bank đã có động thái trình duyệt hồ sơ để niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán TP HCM (HoSE). Trong khi đó, Ngân hàng Bản Việt (Viet Capital Bank) cũng đã được Trung tâm lưu ký Chứng khoán cấp chứng nhận đăng ký với mã BVB.

Theo yêu cầu của Thủ tướng, toàn bộ ngân hàng thương mại cổ phần bắt buộc phải niêm yết hoặc đăng ký giao dịch cổ phiếu, hạn chót thực hiện vào năm 2020. Nhiều nhà băng đã lên kế hoạch niêm yết trong vài năm qua như OCB, SeABank, ABBank… nhưng chưa có động thái cụ thể.

DongA Bank họp đại hội cổ đông sau nhiều năm

DongA Bank tổ chức họp cổ đông sau 4 năm bị kiểm soát đặc biệt. Ngân hàng trình phương án phát hành 3,35 tỷ cổ phiếu tăng vốn điều lệ nhưng không được thông qua. DongA Bank sẽ phải xem xét và trình phương án khác để tái cơ cấu.

Đến cuối 2018, DongA Bank lỗ lũy kế và âm vốn chủ sở hữu. Do đó, để đảm bảo giá trị thực của vốn điều lệ tối thiểu 3.000 tỷ đồng, ngân hàng cần phải bổ sung vốn theo quy định.

DongA Bank bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt từ tháng 8/2015 sau khi kết quả thanh tra cho thấy giai đoạn trước 2012, ngân hàng có nhiều vi phạm pháp luật về quản lý tài chính, cấp tín dụng và hoạt động kinh doanh khác, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình tài chính.

NHNN công bố lộ trình siết vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn

Theo lộ trình của NHNN, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn tại các tổ chức tín dụng sẽ giảm dần từ mức 40% hiện nay xuống 30% trong 3 năm.

Từ 1/10/2020 đến 30/9/2021, tỷ lệ này là 37% và giảm còn 34% trong giai đoạn 1/10/2021 - 30/9/2022, sau 1/10/2022 là 30%.

NHNN cho biết việc siết dòng vốn ngắn hạn cho vay, trung dài hạn sẽ từng bước kiểm soát được rủi ro thanh khoản, bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài trước những thay đổi từ trong và ngoài nước, giúp ổn định hoạt động, thúc đẩy phát triển kinh tế.

Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú từng chia sẻ trên 50% vốn trung, dài hạn cho nền kinh tế phụ thuộc ngân hàng, tạo rủi ro và sức ép lớn cho hệ thống tổ chức tín dụng. Do đó, lãnh đạo NHNN cho rằng cần giảm dần lệ thuộc vào tín dụng ngân hàng, đặc biệt là nhu cầu vốn trung, dài hạn bằng việc phát triển kênh huy động vốn khác như thị trường chứng khoán

Siết cho vay tiêu dùng với Thông tư 18

Trong Thông tư 18/2019, NHNN quy định lộ trình giảm tỷ lệ dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng tại công ty tài chính so với tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng.

Từ 1/1/2021 đến 31/12/2021, tỷ lệ này là 70% và giảm còn 60% trong giai đoạn 1/1/2022-31/12/2022. Đến 1/1/2023-31/12/2023, con số trên là 50% và sau 1/1/2024, là 30%.

Các công ty tài chính sẽ có thời gian tái cấu trúc danh mục cho vay, tránh ảnh hưởng đột ngột đến biên lãi ròng và lợi nhuận. FE Credit là đơn vị chịu ảnh hưởng nhiều nhất. Doanh nghiệp này có cơ cấu cho vay tập trung nhiều vào các khoản vay tiền mặt, chiếm 76%, theo sau là cho vay thẻ tín dụng với 11,4%, cho vay mua xe máy 8% và cho vay điện máy 4,7%.

Hạ lãi suất điều hành sau hơn 2 năm, hạ trần lãi suất huy động sau 5 năm

Tháng 9/2019, NHNN hạ lãi suất điều hành lần đầu từ năm 2017. Lãi suất tái cấp vốn giảm từ 6,25% xuống 6%/năm, lãi suất tái chiết khấu giảm từ 4,25% xuống 4%/năm.

Việc này diễn ra trong bối cảnh nhiều ngân hàng trung ương các nước cũng có động thái tương tự, trong đó có Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) .

Tháng 11/2019, NHNN thông báo hạ trần lãi suất huy động lần đầu từ tháng 10/2014. Lãi suất kỳ hạn dưới 1 tháng giảm từ 1%/năm xuống 0,8%/năm. Lãi suất với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng giảm từ 5,5%/năm xuống 5%/năm.

Trung tâm Phân tích Chứng khoán SSI (SSI Research) nhận định đây là sự điều chỉnh hướng tới mục tiêu giảm ít nhất 0,5 điểm phần trăm lãi suất cho vay trong năm 2020 mà Thủ tướng từng đưa ra trước Quốc hội.

VND ổn định so với USD bất chấp biến động từ thế giới

Năm 2019, nhiều đồng tiền chủ chốt đều biến động mạnh. Một số đồng tiền mất giá 8-11% (như KWR, SEK), ngược lại nhiều đồng tiền lên giá 5-7% (như RUB, THB) so với USD. VND là số ít đồng tiền có tỷ giá ổn định với đồng bạc xanh.

Từ đầu năm đến nay, VND có một lần tạo sóng từ cuối tháng 4 đến hết tháng 5 nhưng tỷ giá mua vào của các ngân hàng ở đỉnh sóng chỉ tăng 0,84 điểm phần trăm so với cuối 2018, ở mức 23.360 đồng/USD, sau đó hạ nhiệt.

Ở thời điểm chịu áp lực lớn và đột ngột do tỷ giá USD/CNY vượt ngưỡng 7 và CNY giảm gần 4% trong tháng 8, VND vẫn đi ngang, có lúc giảm.

Cuộc đua ngân hàng số và Fintech

Các ngân hàng đẩy mạnh cải tiến, ứng dụng công nghệ của cuộc cách mạng 4.0 vào nghiệp vụ và hoạt động tín dụng. Việc chuyển đổi thẻ chip, kết hợp với phát triển các ứng dụng di động, hướng đến thanh toán không dùng tiền mặt được đẩy mạnh.

Bùng nổ công nghệ kéo theo sự phát triển của doanh nghiệp fintech tham gia vào lĩnh vực tài chính như trung gian thanh toán, cho vay trực tuyến...

Nhiều ví điện tử xuất hiện như Smartnet, Moca, PAYTECH, Monpay, Momo, Zalopay... Đến tháng 8/2019, 5 ví điện tử gồm Payoo, MoMo, SenPay, Moca và Airpay, chiếm 80% thị phần thanh toán.

Mô hình cho vay ngang hàng (P2P Lending) cũng nở rộ với các trang Vaymuon.vn, Fiin… Tuy nhiên, P2P Lending phát triển nhanh trong khi chưa có hành lang pháp lý khiến thị trường tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với người đi vay, người cho vay và các công ty nội do sự đổ bộ của các doanh nghiệp ngoại. NHNN đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện dự thảo quy định về cho vay ngang hàng tại Việt Nam.

NHNN lấy ý kiến dự thảo về tiền di động, thanh toán không dùng tiền mặt, ví điện tử…

Đầu tháng 11, NHNN công bố lấy ý kiến về nghị định quy định thanh toán không dùng tiền mặt. Trong đó, dự thảo giới hạn về sở hữu khối ngoại tại các doanh nghiệp trung gian thanh toán là 49% vốn bao gồm cả sở hữu trực tiếp và gián tiếp. Trường hợp fintech thanh toán hoạt động đa ngành, có quy định khác nhau về sở hữu nước ngoài, "room" ngoại sẽ không vượt quá mức thấp nhất.

Các fintech thanh toán được cấp phép trước ngày nghị định có hiệu lực, có tỷ lệ vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài cao hơn 49% sẽ được duy trì cho đến khi có sự thay đổi nhà đầu tư nước ngoài hoặc hết thời hạn giấy phép cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán.

Dự thảo cũng quy định, tiền di động (mobile money) là loại tiền điện tử do tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán kinh doanh dịch vụ viễn thông phát hành và định danh khách hàng thông qua cơ sở dữ liệu thuê bao di động.

Sau khi được NHNN cấp phép dịch vụ mobile money, các thuê bao di động của Việt Nam có thể tham gia thanh toán điện tử.

Theo thế giới ngân hàng